«خودکفایی» و «صادرات» کاغذ از وعده تا عمل!

به گزارش تیتر فرهنگی– هادی حسینی‌نژاد: تامین کاغذ مصرفی به‌عنوان یک کالای استراتژیک در کشور، همواره یکی از موضوعات دامنه‌دار در ادوار مدیریت فرهنگی و صنعتی کشور به‌شمار آمده است؛ موضوعی با کلیدواژه‌ «وابستگی» و «خودکفایی» گره خورده است.

مطابق با اظهار نظر کارشناسان و مدیران فرهنگی، مصرف سالانه کاغذ تحریر در کشور، تا ۳۸۰ هزار تن برآورد شده که همواره بخش ناچیزی از این رقم در داخل کشور تولید شده است.

تامین ۱۰۰ درصدی کتاب‌های درسی با کاغذ ایرانی

محمد مخبر، معاون اول رئیس جمهوری در کارگروه کاغذ که دوشنبه ۲۳ تیرماه و با حضور وزرای فرهنگ و ارشاد اسلامی، و آموزش و پرورش برگزار شد، اعلام کرد: «دولت نسبت به تامین کاغذ مورد نیاز کتب درسی از محل تولید داخلی اهتمام جدی دارد و با همین رویکرد کارخانه‌های تولید کاغذ مورد حمایت قرار گرفته‌اند تا در سال جاری بتوان کاغذ مورد نیاز کتب درسی را صرفا از طریق تولید داخل تامین کرد.»

تخصیص بخش اعظم تولیدات کاغذ کشور برای انتشار کتاب‌های درسی (۴۵ هزار تن از ۷۵ هزار تن) بهانه خوبی است برای مرور مواضع دولت در سال‌های اخیر و طرح این سوال: دولت در تحقق شعارهای خود موفق بوده است؟

از وعده‌ی «خودکفایی» تا شعار «صادرات»

مدیران دولتی در ادوار مختلف به کررات درباب ضرورت افزایش تولید ملی سخن گفته‌اند؛ ازجمله مدیران دولت سیزدهم که از بدو استقرار، گزاره‌های خبری متعددی را با محوریت «تولید ملی»، «ملی شدن صنعت نشر»، «خودکفایی» و حتی «صادرات» از طریق رسانه‌ها مطرح کرده‌اند.

از اولین مواضع دولت در حوزه تولید کاغذ، می‌توان به اظهارات محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در تاریخ ۲۵ آبان ۱۴۰۰ اشاره کرد.

او در حاشیه بازدید از پروژه‌های سینمایی سازمان سینمایی حوزه هنری از راه‌اندازی شورای عالی سینما گفت: «ما همه زیرساخت های لازم را در اختیار داریم و تا یک سال و نیم آینده تقریبا در صنعت تولید کاغذ به خود کفایی لازم خواهیم رسید.»

وی افزود: «در طول یک سال، حدود ۳۰۰ هزار تن نیاز به تولید کاغذ داریم و این رقم در حال حاضر رقم پایینی است، ولی زیرساخت‌های آن فراهم است. کارخانه‌های کاغذ در مازندران، استان فارس و خوزستان داریم که اگر آنها را هم فعال و از طرفی مدیریت واردات و حمایت‌های لازم و تسهیلات را داشته باشیم، می‌توانیم امیدوار باشیم.» (اینجا بخوانید)

اسماعیلی در ادامه و در تاریخ ۲۵ اردیبخشت ۱۴۰۱ نیز از «تحقق صادرات کاغذ تا ۱۴۰۲» خبر داد و در برنامه تلویزیونی «صف اول» گفت: از چهار مرکز تولیدی کاغذ حمایت می‌کنیم و چشم‌اندازمان این است که تا سال ۱۴۰۲ همه مشکلات خودمان را رفع کنیم و به سطح صادرات برسیم. (اینجا بخوانید)

برنامه تولید ۷۵ هزار تُن کاغذ در سال ۱۴۰۲

اخبار و مطالب منتشر شده حاکی از آن است که با وجود انتشار اخبار متعدد از زبان مدیران دولتی مبنی بر خودکفایی ایران در تولید کاغذ و حتی قرار گرفتن در جایگاه صادرکننده، تناژ تولید کاغذ در سال ۱۴۰۱، به زحمت به عدد ۵۰ هزار تُن رسیده باشد! حال آنکه نیاز سالانه کشور به کاغذ تحریر، بیش از ۳۰۰ هزار تُن است.

با افزایش حمایت‌های دولتی و پیش‌خرید کاغذ از سوی دولت، قرار است حجم تولید در سال ۱۴۰۲ به ۷۵ هزار تن افزایش یابد؛ عددی که مشخصا سه کارخانه کاغذسازی مسئولیت تحقق آن را برعهده گرفته‌اند.

امید نیک‌نژاد، مدیرعامل شرکت چوب و کاغذ مازندران که بزرگترین واحد کاغذسازی کشور به شمار می‌آید، در فروردین ماه سال جاری و در گفت‌وگو با یکی از خبرگزاری‌های داخلی درباره میزان تولیدات این کارخانه گفت: «سال ۹۹، ۳ هزار تن کاغذ کتب مدارس در کشور تولید شد و این میزان را در سال ۱۴۰۰ به ۷ هزار و ۲۰۰ تن رساندیم و در ‌سال ۱۴۰۱ نیز تولید به ۳۸ هزار و ۵۰۰ تن رسید.» وی درباره برنامه تولید در سال ۱۴۰۲ ابراز امیدواری کرده که میزان تولید کاغذ تحریر را به ۵۰ هزار تن افزایش یابد. (اینجا بخوانید)

ابوالفضل روغنی‌گلپایگانی رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا نیز اخیرا (۲۴ مرداد) در گفتگو با تسنیم به جلسه کارگروه کاغذ با حضور معاون اول رئیس جمهور اشاره کرده و گفته‌است:‌ «مقرر شد که ۵۰ هزار تن کارخانه مازندران و ۲۵ هزار تن به صورت مشترک دیبای شوشتر و کاغذ پارس تولید داشته باشند. ۴۵ هزار تن نیاز آموزش و پرورش است و مابقی نیاز نشر.» (اینجا بخوانید)

آیا دولت در تحقق وعده‌های خود موفق بوده؟

چنانچه اشاره شد، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیاز سالانه کشور به کاغذ تحریر را ۳۰۰ هزار تن عنوان کرده و این رقم تا ۳۸۰ هزار تن نیز برآورد شده است. اما سوال این است که برنامه‌ریزی تولید ۷۵ هزارتنی در سال ۱۴۰۲، چه نسبتی با وعده‌های «خودکفایی» و ورود به عرصه «صادرات» دارد؟

با فرض اینکه کارخانه‌های کاغذسازی مورد حمایت دولت بتوانند مطابق با برنامه پیش بروند، در پایان سال ۱۴۰۲ تنها ۲۰ الی ۲۵ درصد نیاز کشور به کاغذ تحریر از طریق تولیدات داخلی تامین خواهد شد. درحالی که وزیر ارشد در ابتدای سال ۱۴۰۱ وعده داده بود: « تا سال ۱۴۰۲ همه مشکلات خودمان را رفع کنیم و به سطح صادرات برسیم».

البته از مسأله کیفیت نازل کاغذ ایرانی نسبت به کاغذ وارداتی را نیز نباید غافل شد؛ تا جایی که بسیاری از چاپخانه‌داران راضی نمی‌شوند سلامت ماشین‌های گران‌قیمت چاپ خود را قربانی خودکفایی کنند! در این باره، اظهار نظرات متعددی صورت گرفته،‌ از جمله علی مزرعتی، مدیرعامل مجتمع چاپ طلایی که گفته است: «کاغذ مازندران نه‌تنها بستر مناسبی برای چاپ‌های رنگی و باکیفیت نیست، بلکه استفاده از این نوع کاغذ هم سرعت چاپ را پایین می‌آورد و هم باعث آسیب‌دیدگی ماشین‌آلات می‌شود.» (اینجا بخوانید)

هرچند این موضوع در سال گذشته، حتی اعتراض سیدمحمد موسوی ‌کیانی، مدیرعامل شرکت چاپ و نشر کتاب ‌های درسی ایران را نیز بر انگیخت: «این نوع کاغذ قابل مقایسه با کاغذهای خارجی نیست و استفاده از کاغذهای تولید داخل مکانیکال است و هزینه های بسیاری را مانند ضعیف کردن زینک و لاستیک به ما تحمیل می‌کند؛ علاوه بر آن باعث می‌شود تولیدات ما تا ۲۵ درصد کاهش یابد زیرا مجبور هستیم از سرعت ماشین آلات چاپ بکاهیم تا بتوانیم چاپ بهتری روی این نوع کاغذ داشته باشیم.» (اینجا بخوانید)

در این شرایط تخصیص دستوری ۶۰ درصد تولیدات کاغذ داخلی به چاپ کتاب‌های درسی که مصرف چندماهه دارند و نسبت به کتاب‌های غیردرسی، ضرورت کیفی‌سازی آن‌ها کمتر است، خود گواهی بر کیفیت نازل کاغذ ایرانی است که با وجود خریداری و واردات خمیر کاغذ مرغوب از خارج از کشور، با ماشین‌آلات قدیمی و ناکارآمد کاغذسازی تولید می‌شود. بر این اساس، این سوال مطرح می‌شود که آیا برای حمایت از تولید ملی کاغذ، بهتر نبوید بودجه‌های مربوطه به‌جای پیش‌خرید کردن کاغذ، صرف نوسازی ماشین‌آلات تولید کاغذ و ایجاد تحول در این صنعت می‌شد؟

و جشن خودکفایی در نیمه‌ی دوم سال…

با تمام این تفاسیر، محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در آخرین اظهار نظر خود پیرامون تولید کاغذ، از برپایی جشن خودکفایی در ماه‌های آتی خبر داده است.

او در خردادماه سال جاری و در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس، با بیان اینکه تحولات بی‌نظیر در بودجه فرهنگی کشور رخ داده، گفته است: «در نیمه دوم امسال جشن خودکفایی کاغذ در کشور برپا خواهد شد.» (اینجا بخوانید)