آمار دقیقی از پساب‌های صنعت چاپ وجود ندارد

تیتر فرهنگی-مهتاب دمیرچی: با وجود کاربرد فراوان رنگ در صنایع مختلف؛ از جمله نساجی، کاغذسازی، چرم سازی، صنایع آرایشی و صنعت چاپ، مواد رنگزا از مهمترین آلاینده‌های موجود در پساب های صنعتی به شمار می‌آیند.

تخلیه فاضلاب‌های رنگی آثار مخرب قابل توجهی از جمله ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻓﺘﻮﺳﻨﺘﺰ را بر جای می‌گذارد. همچنین، وجود رنگ‌ها و فرآورده‌های واسطه‌ای آنها برای زندگی آبزیان سمی، سرطان‌زا و جهش‌زا است. اغلب این رنگ‌ها باعث آلرژی، درماتیت و خارش پوست می‌شوند و زمینه ابتلا به انواع سرطان‌ را در انسان‌ها فراهم می‌کند. پساب‌های صنعتی حاوی رنگ، نیازمند تصفیه قبل از تخلیه به محیط پذیرنده است.

اهمیت تصفیه پسماند چاپخانه‌ها

نیازمحمد محمودی، استاد تمام گروه محیط‌زیست پژوهشگاه رنگ در گفت‌وگو با تیتر فرهنگی درباره نقش رنگزاها در بروز آلودگی‌های زیست محیطی گفت: درصد زیادی از آلودگی‌های ناشی از فعالیت چاپخانه‌ها معمولا ناشی از مصرف رنگزاها و پیگمنت‌های آن‌هاست.

وی اضافه کرد: این مواد موجب رنگ‌دهی در پلاستیک، پارچه، کاغذ و غیره می‌شود و با توجه به حجم زیاد ورود پساب‌های آلوده به مواد رنگزا به محیط‌زیست، باید اعمال فرآیندهای پاکسازی و تصفیه پساب‌ها انجام شود. معمولا حذف مواد سمی و فلزات با بهره‌گیری از روش‌های بیولوژیکی و شیمیایی انجام می‌شود.

استاد تمام گروه محیط‌زیست پژوهشگاه رنگ با اشاره به تفاوت این دو روش در بحث پاکسازی پساب‌های سمی صنعت چاپ گفت: روش‌های زیستی و بیولوژیکی نظیر روش لجنِ فعال و هوادهی گسترده و غیره نسبت به روش‌های شیمیایی مقروم به صرفه‌تر است، اما مدت زمان بیشتری طول می‌کشد تا مواد مضر از پساب حذف شود.

وی ادامه داد: با وجود هزینه‌بر بودن روش‌های شیمیایی در بازه زمانی کوتاه‌تری پساب‌ها تصفیه می‌شوند. در بسیاری موارد با ترکیب این دو روش آلاینده‌ها از بین می‌روند. اما استفاده از موادی که آلودگی کمتری دارد و به اصطلاح «زیست‌پذیر» هستند راهکار مطمئن‌تری برای کاهش ورود آلاینده‌های حاصل از موارد رنگزا به شریان‌های آبی است.

محودی توضیح داد: در واقع ورود این مواد به محیط ضرر و خسارت کمتری به همراه دارد، بنابراین زمان آن رسیده است که فعالان صنعت چاپ به سمت استفاده از مواد سازگار با محیط‌زیست بروند.

وزارت ارشاد با محیط زیست همکاری کند

این پژوهشگر حوزه رنگ افزود: با وجود اینکه برخی از مواد شیمیایی در چاپخانه‌ها را می‌توان با مواد مشابه سازگار با محیط‌زیست جایگزین کرد اما برخی از این مواد به دلیل نبود جایگزین‌های مناسب زیست‌محیطی باید فرایند تصفیه روی آن‌ها اعمال شود.

محمودی گفت: تفاوت در میزان آلایندگی رنگ‌ها به میزان فلزی بستگی دارد که در آن به کار رفته است. برخی از رنگ‌ها به دلیل داشتن فلز واسطه در ساختارشان حاوی مواد آلوده‌تری به‌شمار می‌‌آیند. میزان این مواد بستگی به کاربرد رنگ‌ها در چاپخانه‌ها دارد. در واقع با توجه به اینکه چه نوع رنگ با چه پیگمنتی استفاده شود درصد فلز پایه تعیین می‌شود.

وی با اشاره به اینکه سازمان محیط‌زیست باید نظارت حداکثری بر فعالیت چاپخانه‌دارها داشته باشد گفت: در کنار سازمان حفاظت از محیط‌زیست از آنجایی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز فعالان صنعت چاپ را صادر می‌کنند در کنار سازمان حفاظت از محیط‌زیست باید وظیفه نظارت و پیگیری بر میزان ورود پساب‌ها را داشته باشد.

محمودی گفت: از آنجایی که آمار دقیقی از میزان آلایندگی‌های صنعت چاپ وجود ندارد، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان حفاظت از محیط‌زیست با همکاری پژوهشگاه رنگ می‌توانند رصد دقیق‌تری‌ از میزان ورود آلاینده‌ها ارائه بدهند.

وی تاکید کرد: باید آلودگی‌ها شناسایی شود و بعد نسبت به بازیابی آن‌ها اقدام کرد. در وهله نخست باید آن دسته از پساب‌هایی که قدرت نفوذ بالاتری به آب‌های زیرزمینی دارند، حذف شوند. در کل رنگ‌های ساخته شده با فلزات سنگینِ کمتر، آلودگی کمتری بر جای می‌گذارد که با روش‌های معمول تصفیه می‌توان درصد آلایندگی آنها را کم کرد.

تصفیه پساب چاپ، بازگشت سرمایه است

این پژوهشگر با اشاره به اینکه تصفیه پسماندها باید در نگاه مسئولان هدفی مهم در نظر گرفته شود، گفت: فرآیند تصفیه شاید در نگاه نخست هزینه‌بر باشد، اما دارای بازگشت سرمایه است؛ به همین دلیل فعالان صنعت چاپ باید توجه زیادی به بازیابی پساب‌ها داشته باشند.

وی افزود: بی‌شک بازیابی پساب‌های ناشی از فعالیت چاپخانه‌ها برای فعالان صنعت چاپ، مزایای برندینگ دارد. شاید در نگاه نخست هزینه بر باشد، اما در نهایت بازگشت سرمایه را به همراه دارد که در نهایت منجر به سودآوری می‌شود.

محمودی اضافه کرد: پیگیری این فرآیند از سوی چاپخانه‌دارها منجر به سالم ماندن نیروی انسانی در این صنعت و کاهش هزینه‌های مربوط به بیماری‌هایی است که ممکن است کارگران در اثر تماس مستقیم با مواد شیمیایی مبتلا شوند.